Profesor Antoni Opolski (1913 - 2014)

Profesor Antoni Opolski

17 marca 2014 r. zmarł ś.p. prof. dr hab. Antoni Opolski;, emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego. Urodził się 11 czerwca 1913 r. w Rozwadowie, w województwie stanisławowskim. Karierę naukową rozpoczął na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie doktoryzował się pod kierunkiem prof. Eugeniusza Rybki w 1939 r. Zmobilizowany w sierpniu 1939 r. do 6. Pułku Artylerii Ciężkiej stacjonującego we Lwowie, uczestniczył w walkach pod Tomaszowem Mazowieckim, podczas których dostał się do niemieckiej niewoli. Był jeńcem wojennym oflagów IIB, IID i XC, z których wyszedł w grudniu 1945 r. osiedlając się wraz z rodziną we Wrocławiu. Był nestorem polskich astronomów i pracowników Uniwersytetu Wrocławskiego, członkiem honorowym i prezesem Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, rektorem Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu (obecnie Uniwersytet Opolski), prorektorem Uniwersytetu Wrocławskiego, dziekanem i prodziekanem Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Chemicznego UWr oraz dyrektorem Instytutu Astronomicznego. Był twórcą wrocławskiej szkoły badania gwiazd pulsujących i opolskiej szkoły spektroskopii atomowej, wychowawcą wielu pokoleń studentów, autorem oryginalnych podręczników. Odznaczony m.in. Złotym Medalem UWr, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Żegnamy w nim Człowieka o nieposzlakowanym życiorysie, wzór pracowitości, odpowiedzialności i skromności. Został pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.

 

Z NASZYCH OBSERWACJI: Supernowa 2014J w M82

SN 2014J w M82

Wybuchy gwiazd supernowych to jedne z najbardziej spektakularnych zjawisk astronomicznych. Jasność gwiazdy rośnie wtedy miliony razy, dzięki czemu możemy je widzieć nawet w bardzo odległych galaktykach. To także doskonała metoda pomiaru odległości do odległych galaktyk. Najlepiej do tego celu nadają się supernowe typu Ia. Supernowe tego typu powstają w układach podwójnych gwiazd, z których jedna jest białym karłem, na którego przepływa materia z drugiej gwiazdy. Zgodnie z teorią, masa białych karłów nie może rosnąć w nieskończoność; kiedy osiąga graniczną wartość około 1,4 masy Słońca rozpoczynają się reakcje termojądrowe w zdegenerowanej materii białego karła, które zachodzą w sposób gwałtowny prowadząc do wybuchu gwiazdy — zjawiska supernowej.

Szczególnie ciekawe są supernowe w dość bliskich galaktykach. Ze względu na ich jasność, można je wtedy badać dużo dokładniej. Obecnie możemy obserwować wybuch supernowej w bardzo znanej galaktyce M82 w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy. Odkryta 21 stycznia przez Steve'a Fosseya z University College w Londynie supernowa 2014J, bo tak została oznaczona, osiągnęła maksimum jasności równe około 10,5 mag w paśmie widzialnym mniej więcej dwa tygodnie po odkryciu. Obecnie z każdym dniem jej jasność spada, choć w dalszym ciągu można ją dostrzec nawet przez niewielki teleskop.

W ogólności wybuch supernowej typu Ia jest zjawiskiem bardzo rzadkim: w typowej galaktyce zdarza się raz na kilkaset lat. To drugi pewny wybuch supernowej w M82. W 2004 roku wybuchła tam supernowa typu II znana jako SN 2004am. Dwa inne zjawiska w tej galaktyce podejrzewane o bycie supernowymi (SN 1986D i SN 2008iz) prawdopodobnie jednak nimi nie były.

Powyższe zdjęcie galaktyki M82 i supernowej 2014J zostało wykonane przez Dawida Moździerskiego w naszym obserwatorium w Białkowie. Powstało poprzez złożenie kilkunastominutowych ekspozycji w filtrach B, V i R, a wykonanych 23 i 24 lutego br. 60-cm teleskopem wyposażonym w kamerę CCD. Pole widzenia na zdjęciu wynosi 10,5 × 8,9 minuty łuku. Wersję tego zdjęcia w lepszej rozdzielczości z napisem można zobaczyć klikając na nie, bez napisu, tutaj.